‘Een loslopende hond heeft altijd wat in de mond’

Of het nou het landkruis in Agelo is of de beekprik op het Springendal. Er is weinig in Twente waar Alphons Weierink niet over weet te vertellen. Vele verhalen schreef hij op. Naar nog meer verhalen luisterde hij. Niet alles kwam immers op papier terecht. Hij onthield ze dan wel om ze vervolgens weer door te vertellen. Zoals die over het landkruis. Precies daar spreken we af: op zíjn lievelingsplek, in zíjn achtertuin. We praten er over markenboeren, Twentse houtwallen en over mooie mensen. Zoals de Tukker.

Het bankje

‘Kijk een torenvalk,’ Alphons wijst naar boven. We zitten op het bankje bij het landkruis in Agelo. Of eigenlijk: op het bankje bij ’n Boak’n. De historische naam voor de groep eiken onderaan de Zonnenberg. Het landkruis kwam er namelijk pas later.

Het is hartje zomer. De zwartbonte koeien van Winkelhoes schitteren onder de zon en de strakblauwe lucht. Een aantal graast. Andere herkauwen. Het uitzicht is groen, glooiend en gevarieerd. Dat laatste zit ‘m in het gras dat afgewisseld wordt met maïsvelden. En de houtwallen die de lappen grond van elkaar scheiden. Typisch Twente.

Herinneringen en verhalen te over

Het is niet alleen het uitzicht dat Alphons hier graag neerstrijkt. Ook levendige herinneringen aan vroeger en de verhalen over nog langer geleden maken dat hij hier graag komt. Hij herinnert zich zijn vrijgezelle oom Hennie: ‘tientallen jaren onderhield hij het landkruis hier en op de Kuiperberg.’ En ook de keren dat hij als klein ventje samen met zijn vader door de Ageler es wandelde onderweg naar het ouderlijk huis van zijn moeder. ‘De Zonnenbergweg was in de jaren ’60 nog een zandweg. En daar,’ hij wijst naar de overkant van de straat ‘liep een houtwal met daarachter rogge.’

’n Boak’n en het markentijdperk

Roggevelden werden glooiende graslanden. Houtwallen verdwenen en ontstonden. De iconische groep eiken zag het landschap door de jaren heen veranderen. Maar, louter een getuige van landschapsveranderingen? Nee.

‘Denk aan de beslissingen die hier genomen zijn over dit gebied’ zegt Alphons. Hij doelt op het markentijdperk van 1397 tot 1843. De tijd waarin markenboeren gemeenschappelijke gronden bezaten. De marken. Zo spraken de Agelose markenboeren af dat de schapen op de heide mochten grazen. En, dat er telgen moesten worden gepoot zodra er hout was gehakt.

De rechten en plichten bepaalden de spelregels. En ja, die werden weleens overtreden. Geen nieuwe telgen poten bijvoorbeeld. Of meer dan drie ganzen en een gent houden. De boetes waren dan niet mals. Tien goudgulden als de markenboer geen nieuwe telgen had gepoot. En een ton bier als hij plaggen had gestoken in plaats van gemaaid. 150 liter bier dus. Proost.

Het landkruis in de winter. Gemaakt door Alphons zelf.


’n Boak’n bidt en deelt

21 juni 1738: een historische dag in de markentijd. Noodweer vernietigde de roggeoogst in de Ageler es. Vreselijk was het. ‘De markenboeren besloten voortaan te bidden voor het gewas’ aldus Alphons. Hiermee hoopten ze onheil in de toekomst te voorkomen. Vandaag, bijna driehonderd jaar later, bidden de boeren nog steeds. Niet op dezelfde dag, wel op dezelfde plek.

De brooduitdeling is nog zo’n eeuwenoude traditie. Al voor 1738 bestond het. ‘Markeboeren namen op de eerste maandag na Pinksteren – Beloken Pinksteren – roggebroden mee om uit te delen aan de minderbedeelden,’ vertelt Alphons. Die vrijgevigheid was er en is er nog steeds. Weliswaar in een andere vorm: roggebrood maakte plaats voor een gift aan het goede doel.

Beide tradities delen de plek. De plek die eigenlijk veel meer is dan het landkruis alleen. Dat kwam er ‘pas’ in 1956.

De Twentenaar en zijn spreekwoordelijke tong

’n Boak’n in de tied. Het zijn de verhalen die Alphons onthield en waarover hij nog steeds vertelt. Hij en verhalen zijn als het schildersdoek en Ton Schulten. Ze horen bij elkaar.

Maar, wat is toch die liefde voor verhalen? Vanaf zijn 21^e werkte Alphons onafgebroken als journalist voor de krant. Eerst de Tubantia en later – na de fusie in ‘97– de Twentse Courant Tubantia. Hij sprak met vele Twentaren en concludeert dat ze niet de makkelijkste gesprekspartner waren. ‘Tukkers hebben het hart niet op de tong liggen én laten het achterste van hun tong niet snel zien.’ Praatgraag of niet, toch vindt hij de Twentenaar een mooi mens. Want, ‘at ’t d’r um knip en werum knip staat hij je half,’ aldus Alphons. Op de Tukker kun je dus rekenen als het er op aan komt.

Als voorbeeld haalt hij het ziekenhuis in Oldenzaal aan. Eind jaren ‘90 dreigde het te verdwijnen. ‘Vele Twentenaren gingen naar Den Haag. Ook ik,’ zegt Alphons. ‘Met faciliteiten als een ziekenhuis, school en supermarkt houden we dorpen en steden, kleiner dan Enschede, leefbaar.’ De strijd was niet geheel voor niks; de gynaecologie- en kinderafdeling verdwenen weliswaar, de poliklinische functies van het ziekenhuis bleven behouden.

Verhalenman

Inmiddels is hij met pensioen. Althans, op papier. Want, die verhalen-voelsprieten? Die zullen nooit rusten. ‘Een loslopende hond heeft altijd wat in de mond’, zoals hij het zelf zegt. Oftewel, voor een verhaal moet je achter je bureau vandaan komen.

Hij trekt er dan nog altijd graag op uit. Tref je hem niet in Ootmarsum, dan vind je hem wel middenin het groen. De Bronnen op het Springendal zijn favoriet. ‘Het is een van de weinige plekken in Nederland waar de beekprik nog te vinden is,’ vertelt Alphons. De kaakloze vis die kieskeurig is als het om waterkwaliteit gaat. Hij is zeldzaam. In Nederland. Maar ook in Twente.

De beekprik is bijzonder. En voor alles wat bijzonder is geldt: het maakt een verhaal. Iedereen weet hoe dat werkt. Verhalen houden levendig, binden en soms zelfs verbinden. Zoals Alphons met Twente.